Mazhab Al-Syafie, Mazhab Fiqh Atau Hadis?

Hadis Sahih Adalah Mazhabku

Imam Al-Syafie pernah berkata, "Hadis sahih adalah mazhabku". Kata-kata ini seakan menunjukkan bahawa Mazhab Al-Syafie adalah Mazhab Ahli Hadis. Ini lebih diperkukuhkan dengan kata-kata beliau yang lain, "Jika kalian menemukan di dalam kitabku sesuatu yang menyalahi sunnah, maka ambillah sunnah itu dan tinggalkan pendapatku!".

Imam Al-Syafie Ahli Fiqh

Sebelum sempat kita mengatakan Mazhab Al-Syafie sebagai mazhab ahli hadis, maka kita disedarkan bahawa Imam Al-Syafie adalah merupakan Ahli Fiqh. Banyak sekali pendapat-pendapatnya yang berdasarkan fiqh. Contohnya, dalam Qaul Jadid Imam Al-Syafie (Pendapat Baru Imam Al-Syafie), beliau telah memfatwakan tidak batal wuduk kerana memakan daging unta. Kalau benar, Imam Al-Syafie merintis jalan ahli hadis, pasti beliau tidak akan mengubah fatwanya yang lama (Qaul Qodim) yang mengatakan batal wuduk bagi orang yang memakan daging unta dan perlu berwuduk semula, berdasarkan hadis bahawa Rasulullah SAW memerintahkan supaya berwuduk semula setelah memakan daging unta. Namun, kefaqihan Imam Al-Syafie terhadap hadis berkenaan telah menyebabkan beliau mengubah pendapatnya yang lama. Ini terjadi kerana lafaz wuduk dalam hadis tersebut difahami oleh Imam Al-Syafie sebagai berkumur-kumur. 

Kombinasi Fiqh Dan Hadis

Pendapat yang benar ialah Imam Al-Syafie telah menyampaikan kepada para muridnya kombinasi antara fiqh dan hadis. Sesungguhnya fiqh dan hadis saling memerlukan. Hadis tanpa Fiqh, mengelirukan. Dan Fiqh tanpa Hadis, menyesatkan. Oleh yang demikian, Mazhab Al-Syafie adalah merupakan suatu mazhab yang amat mementingkan gabungan metod dan kefahaman Ahli Fiqh dan Ahli Hadis dalam istinbat hukum. Demikian kerana mazhab ini merintis sebagaimana perjalanan pengasasnya (Imam Al-Syafie).

Imam Al-Syafie telah mempelajari metod dan kefahaman ahli hadis dari Imam Malik bin Anas (pengasas Mazhab Maliki) di Madinah. Lalu, beliau belajar pula metod dan kefahaman ahli fiqh rasional (ra'yi) dari Imam Muhammad bin Al-Hasan di Iraq. Lantas, beliau menggabungkan metod dan kefahaman ahli hadis dan ahli fiqh rasional sebagai mazhabnya. Oleh sebab itu, beliau menerima Ijmak tetapi menolak Adat Ahli Madinah dan menerima Qiyas tetapi menolak Istihsan sebagai sumber hukum yang asas. Adapun kata-kata beliau, "Jika kalian menemukan di dalam kitabku sesuatu yang menyalahi sunnah, maka ambillah sunnah itu dan tinggalkan pendapatku!", kata-kata ini bermaksud seandainya ada pendapat peribadi beliau yang tidak didasarkan dengan nas, lalu bertentangan dengan nas (sunnah).   

Oleh yang demikian, jika seseorang membawakan suatu hadis sahih yang kebetulan bertentangan dengan fatwa Imam Al-Syafie, maka dia mesti merujuk kepada ulama' Mazhab Al-Syafie terlebih dahulu bagi mengenal pasti sama ada Hadis Sahih itu benar-benar bertentangan ataupun tidak dengan fatwa Imam Al-Syafie. Mungkin Imam Al-Syafie telah mendahulukan hadis sahih yang bersifat menetapkan adanya berbanding hadis sahih yang menafikan seperti hadis qunut subuh yang bersifat menetapkan adanya, berbanding hadis sahih yang menafikan.   

______________________________
Bibliografi:
(1) Al-Syafie karya Prof. Muhammad Abu Zahrah.
(2) Al-Imam Al-Syafie fi Madzhabihil Qodim wal Jadid karya Dr. Ahmad Nahrawi.